Osmanlı padişahları listesi

Osmanlı Hanedanı’nın sultanları 1299’dan 1922’ye kadar kıtalararası geniş bir imparatorluğa hükmetmiştir. Osmanlı İmparatorluğu zirvedeyken; kuzeydeMacaristan, güneyde Somali, batıda Cezayir ve doğuda Irak'a kadar uzanmıştır. İlk başlarda imparatorluk Bursa’da yönetilirken 1366'da Edirne başkent oldu. Son olarak da Bizans İmparatorluğu’ndan alınan İstanbul başkent oldu.^[1]İmparatorluğun ilk yıllarının anlatımında efsane ve gerçeği ayırmanın zor olması nedeniyle değişen konular olmuştur; buna rağmen çoğu çağdaş bilginler imparatorluğun aşağı yukarı 1299 yılında ortaya çıktığını ve kurucusunun Oğuz Türkleri’nin Kayı Boyu’ndan gelen Osman Gazi olduğunu kabul eder.^[2] Osmanlı Hanedanı 36 sultanla 6 yüzyıl boyunca var oldu. Osmanlı İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı’nda müttefik olduğu İttifak Devletleri’nin yenilgiye uğraması sonucuyla tarih sahnesinden silindi. İmparatorluğun İtilaf Devletleri tarafından bölünmesi ve ardından gelen Kurtuluş Savaşı çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin doğmasına yol açtı.^[3]

Osmanlı devlet teşkilatı[

Osmanlı İmparatorluğu varolduğundan beri mutlak monarşi ile yönetilirdi. Sultan hiyerarşik Osmanlı sisteminde ve siyasi, askeri, hukuki, sosyal ve çeşitli başlıklarda en üstteydi.^[a] Teorik olarak sadece Allah’a ve yerine getirmesi gereken Allah’ın yasaları (İslam’daki şeriat)’na sorumluydu. Onun ilahi görevi İran-İslam başlıklarına yansıtılan "Allah’ın yeryüzündeki gölgesi" (zill Allah fi’l-âlem) ve "yeryüzünün halifesi" (halife-i ru-yi zemin) olmaktı.^[4] Tüm devlet dairesi onun hükmündeydi ve verdiği her karar ferman adı verilen kararnamede yayımlanırdı. Başkomutandı ve tüm yurttaki resmi unvanıydı.^[5] 1453'te İstanbul'un Fethi’nden sonra kendilerini Roma İmparatorluğu'nun varisi olarak görürlerdi bu nedenle ara sıra Kayser ve İmparator unvanını kullanırlardı.^[4][6][7] 1517’de Mısır’ın Fethi’nden sonra I. Selim halife unvanını da benimsedi. Böylece evrensel Müslüman hükümdarı olduğunu iddia etti.^[b] Yakın zamanlarda Osmanlı hükümdarları tahta çıkmada Avrupa hükümdarlarının taç giyme törenine eşdeğer olarak Osman’ın Kılıcı ile kuşatılırdı.^[8] Kuşatılmayan sultanın çocukları verasete uygun değildi.^[9]

Teoride ve ilkelerde teokratik ve salt olmasına rağmen, uygulamada padişah’ın yetkileri sınırlıydı. Siyasi kararlarda hanedanın önemli üyelerinin görüş ve tutumlarını dikkate alırdı, bürokratik ve askeri kuruluşlarda aynı zamanda dini liderlerdi.^[5] 17. yüzyıldan bu yana, imparatorluk uzun süren durgunluk dönemine girdi, bu dönemde sultanlar çok güçsüzleştiler. Birçoğu güçlü Yeniçeri Ocağı tarafından tahttan indirildi. Tahta geçmesi yasaklı^[10] olmasına rağmen Harem-özellikle hükümdarın annesi (Valide Sultan olarak da bilinir)- sahne arkası önemli politik rollerde Kadınlar saltanatı dönemi boyunca etkili oldu.^[11]

Sultanların azalan güçleri ilk sultanların ve sonrakilerin saltanat uzunluklarının farklılığından dolayı kanıtlandı. I. Süleyman, imparatorluğu 16. yüzyılda doruk noktasına çıkaran, 46 yıllık saltanatı olan, Osmanlı tarihinin en uzunuydu. V. Murat, 19. yüzyıl gerileme dönemine hükmeden, kayıtlardaki en kısa saltanattı: saltanatı sadece 93 gün sürdü. Parlamenter monarşi V. Murat’ın varisi II. Abdülhamit, imparatorluğun son mutlak ve ilk anasayasal monarşi hükümdarı, zamanında resmileşti.^[12]2009'dan beri Osmanlı hanedanının başı ve Osmanlı tahtının sahibi Abdülmecit’in büyük torunu Bayezid Osman'’dır.^[13]

Padişahların listesi

Aşağıdaki tablo Osmanlı sultanlarını ve son Osmanlı halifesini tarihe göre sıralanmış olarak listeler. Tuğralar kaligrafik mühür ya da Osmanlı sultanları tarafından kullanılan imzalardır. Onlar tüm resmi belgelerde, sikkelerde ve daha önemlisi padişahın portresinin belirlenmesinde kullanılırdı. "Notlar" sütunu padişahların ebeveynlerini ve kaderlerini içerir. Padişah'ın saltanatının sonu doğal ölümle bitmediği zaman nedeni kalın gösterilir. İlk hükümdarlar için genellikle saltanatının sonu ve varisinin tahta çıkması arasında bir zaman vardır. Bunun nedeni tarihçi Quataert'e göre bu dönemde Osmanlı’da uygulanan en yaşlı olan değil en uygun olanın tahta geçmesidir: sultan öldüğünde, bir galip çıkana kadar tüm oğulları savaşmak zorundaydı. Bundan dolayı iç çatışma meydana gelmiş ve kardeş katili gerçekleşmiştir, sultanın ölüm tarihi bu nedenle her zaman varisin tahta geçmesiyle aynı tarihte değildir.^[14] 1617'de Şehzade sistemi, en uygun olanın tahta geçmesi yerine yaşça en büyük olanın tahta geçtiği sistemle (ekberiyet) değişti. Bu sistemle tahta ailenin en büyük erkeği geçti. Bu da 17. yüzyıldan bu yana neden ölen sultanın yerine nadiren kendi oğlunun genellikle amca ya da kardeşinin geçmesini açıklar.^[15] En büyük olanın tahta geçtiği sistem (ekberiyet) 19. yüzyılda alınan başarısız sonuçlara rağmen saltanatın sonuna kadar sürdü.^[16]

#	Sultan	Portre	Tahta geçişi	Tahttan inişi	Tuğra	Notlar
1	I. Osman (Gazi-Bey)		c. 1299	c. 1326	— [c]	Ertuğrul Gazi’nin oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[17]
2	I. Orhan (Gazi-Bey)		c. 1324	c. 1361		Osman Gazi ve Mal Hatun’un oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[18]
3	I. Murat Hüdavendigâr, Şehid (1383'ten sonra Sultan)		c. 1360	1389		Orhan Gazi ve Nilüfer Hatun’un oğlu; Şehid olana kadar tahttan inmedi; I. Kosova Muharebesi'ndeşehid oldu.[19]
4	I. Bayezid Yıldırım, Sultân-î İklim-i Rûm		1389	1402		I. Murat ve Gülçiçek Hatun’un oğlu; Anadolu' Türk birliğisağlandı. Ankara Savaşı'nda esirdüştü (saltanatı bitti); 1402 Fetret Devri başladı 8 Mart 1403'te Akşehir'detutsakken öldü.[20]
Fetret Devri[d] (1402–1413)
5	I. Mehmet Çelebi-Kirişçi		1413	1421		I. Bayezid ve Devlet Hatun’un oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[21]
6	II. Murad Koca Sultân, Gazi		1421	1444		I. Mehmet ve Emine Hatun’un oğlu;[22] Kendi özgür iradesiyle oğluII. Mehmed lehine tahttan feragât etti.[23]
7	II. Mehmed Fatih		1444	1446		II. Murat ve Hüma Hatun’un oğlu;[24] Babasına tekrar padişaholmasını rica ettikten sonratahtı teslim etti.[23]
—	II. Murad Koca Sultân, Gazi Han		1446	3 Şubat 1451		İkinci çıkışı; Yeniçeri isyanı neticesindetahtta geri dönmek zorunda kaldı.[25] Ölene kadar tahttan inmedi.[22]
—	II. Mehmed Fâtih Sultân Mehmed Hân - Gazi		3 Şubat 1451	3 Mayıs 1481		İkinci çıkışı; 29 Mayıs 1453'teİstanbul’u fethetti; Osmanlı Devleti'nde ilk defa altın para bastırdı Ölene kadar tahttan inmedi.[26]
8	II. Bayezid Sultân Bayezid-î Velî Han - Gazi		19 Mayıs 1481	25 Nisan 1512		II. Mehmet ve Gülbahar Hatun’un oğlu; Oğlu I. Selim lehine tahttan feragât etti; 26 Mayıs 1512'de Dimetokayakınlarında öldü.[27]
9	I. Selim Yavuz Sultân Selim Han - Gazi (1517'den beri halife)		25 Nisan 1512	21 Eylül 1520		II. Bayezid ve Ayşe Hatun’un oğlu; İslam birliği politikası güttü. İlk İslam Halifesi (Mısır'ın fethiyle başlar) Ölene kadar tahttan inmedi.[28]
10	I. Süleyman Kanûnî Sultân Süleyman Han Muhteşem - Şehid		30 Eylül 1520	7 Eylül 1566		I. Selim ve Ayşe Hâfize (Ayşe Hafsa) Valide Sultan’ın oğlu; Avrupa ağırlıklı fetihler yaptı. 1526 Mohaç Savaşı’nda Macar Krallığı'na son verdi. Ölene kadar tahttan inmedi.[29]
11	II. Selim Sarı		29 Eylül 1566	21 Aralık 1574		I. Süleyman ve Hürrem Haseki Sultan’ın oğlu; Denizciliğe önem verilerek, Kıbrıs ve Tunus alındı. Ölene kadar tahttan inmedi.[30] Osmanlı en geniş sınırlarına ulaştı.
12	III. Murad		22 Aralık 1574	16 Ocak 1595		II. Selim ve Afife Nur Banû Valide Sultan’ın oğlu; Doğu ağırlıklı fetihler sürdü. Ölene kadar tahttan inmedi.[31]
13	III. Mehmed Adlî		27 Ocak 1595	20 ya da 21 Aralık 1603		III. Murad ve Safiye Valide Sultan’ın oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi;[32]
14	I. Ahmed Bahtî		21 Aralık 1603	22 Kasım 1617		III. Mehmed ve Handan Valide Sultan’ın oğlu; Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı ve Avrupa eşit sayıldı. Ölene kadar tahttan inmedi.[33]
15	I. Mustafa Deli		22 Kasım 1617	26 Şubat 1618		III. Mehmed ve Fûldâne Valide Sultan’ın oğlu; Zekâ geriliğinden ötürü Genç yeğeni II. Osmanlehine tahttan indirildi.[34][ölü/kırık bağlantı]
16	II. Osman Genç, Şehid		26 Şubat 1618	19 Mayıs 1622		I. Ahmed ve Mâh-Firûze Hatice Valide Sultan’ın oğlu; 19 Mayıs 1622'deki yeniçeriisyanında tahttan indirildi; 20 Mayıs 1622'deSadrazam Kara Davut Paşa tarafından katledildi.[35]
—	I. Mustafa		20 Mayıs 1622	10 Eylül 1623		İkinci çıkışı; Yeğenine yapılan suikastin ardından tahtta geri döndü; Zihnî dengesizliği nedeniyletahttan indirildi;[kaynak belirtilmeli] 20 Ocak 1639'daİstanbul'daki ölümüne kadarhapsedildi.[34]
17	IV. Murad Bağdat Fâtihi, Sahib-î-Kıran, Gazi		10 Eylül 1623	8 ya da 9 Şubat 1640		I. Ahmed ve Mâh-Peyker Kösem Valide Sultan’ın oğlu; Doğu ağırlıklı fetihler yapıldı. Ölene kadar tahttan inmedi.[36]
18	I. İbrahim Girit Fâtihi, Asabî, Şehid		9 Şubat 1640	8 Ağustos 1648		I. Ahmed ve Mâh-Peyker Kösem Valide Sultan’ın oğlu; Şeyhülislam liderliğinde gerçekleştirilen darbe iletahttan indirildi; 18 Ağustos 1648'de İstanbul'’da isyancıların önderi olan SadrazamMevlevî Sofu Mehmed Paşa tarafından boğduruldu.[37]
19	IV. Mehmed Avcı		8 Ağustos 1648	8 Kasım 1687		I. İbrahim ve Turhan Hatice Valide Sultan’ın oğlu; İkinci Mohaç Muharebesi’nde Osmanlı Devleti’nin uğradığı yenilginin ardından tahttan indirildi; Edirne’de 6 Ocak 1693'teöldü.[38]
20	II. Süleyman Gazi		8 Kasım 1687	22 Haziran 1691		I. İbrahim ve Sâliha Dil-Âşûb Valide Sultan’ın oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[39]
21	II. Ahmet Gazi		22 Haziran 1691	6 Şubat 1695		I. İbrahim ve Hatice Mû’azzez Sultan’ın oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[40]
22	II. Mustafa Gazi		6 Şubat 1695	22 Ağustos 1703		IV. Mehmed ve Mâh-Pâre Ümmetullah (Emetullah) Râbi’a Gül-Nûş Valide Sultan’ın oğlu; Karlofça Antlaşması ileOsmanlı ilk defa büyük ölçüde toprak kaybetti(1699).; Edirne Vakası olarak anılan yeniçeri ayaklanması sonucu 22 Ağustos 1703’tetahttan indirildi; 8 Ocak 1704'te İstanbul'daöldü.[41]
23	III. Ahmed Lâle Devri Pâdişâhı - Gazi		22 Ağustos 1703	1 ya da 2 Ekim 1730		IV. Mehmed ve Mâh-Pâre Ümmetullah (Emetullah) Râbi’a Gül-Nûş Valide Sultân’ın oğlu; Lale Devri (1718-1730)’nde ıslâhatlar yaptı. Patrona Halil önderliğinde gerçekleştirilen yeniçeriisyanıyla tahttan indirildi; 1 Temmuz 1736'da öldü.[42]
24	I. Mahmud Gazi		2 Ekim 1730	13 Aralık 1754		II. Mustafa ve Saliha Sebkat-î Sultân’ın oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[43]
25	III. Osman Sofu		13 Aralık 1754	29 ya da 30 Ekim 1757		II. Mustafa ve Şeh-Süvar Valide Sultân’ın oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[44]
26	III. Mustafa İlk Yenilikçi, Gazi		30 Ekim 1757	21 Ocak 1774		III. Ahmed ve Emine Mihr-î-Şâh İkinci Kadın Efendi’nin oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[45]
27	I. Abdülhamid Islâhatçı, Gazi		21 Ocak 1774	6 ya da 7 Nisan 1789		III. Ahmed ve Râbi’a Şermi Kadın Efendi’nin oğlu; Ruslara karşı mücadele etti. Ölene kadar tahttan inmedi.[46]
28	III. Selim Bestekâr, Nizâmî, Şehid		7 Nisan 1789	29 Mayıs 1807		III. Mustafa ve Mihr-î-Şâh Valide Sultân’ın oğlu; Çeşitli reformlar yaptı. Gerçekleştirdiği reformlarına karşı Kabakçı Mustafa önderliğinde tertiplenen yeniçeriisyanıyla tahttan indirildi; 28 Temmuz 1808'deİstanbul’da Padişah IV. Mustafa’nın emriyle katledildi.[47]
29	IV. Mustafa		29 Mayıs 1807	28 Temmuz 1808		I. Abdülhamid ve Ayşe Seniyeperver Valide Sultan’ın oğlu; Rusçuk A’yan’ı Alemdar Mustafa Paşa önderliğinde gerçekleştirilen ayaklanma neticesinde tahttan indirildi; 17 Kasım 1808'de İstanbul'da Padişah II. Mahmud’un emriyle idam edildi.[48]
30	II. Mahmud İnkılâpçı, Gazi		28 Temmuz 1808	1 Temmuz 1839		I. Abdülhamid ve Nakş-î-Dil Haseki Valide Sultan’ın manevî oğlu; 1826'da Yeniçeri Ocağı'nılağvetti. (Vaka-i Hayriye); Ölene kadar tahttan inmedi.[49]
31	Abdülmecid Tanzimâtçı, Gazi		1 Temmuz 1839	25 Haziran 1861		II. Mahmud ve Bezm-î-Âlem Valide Sultan’ın oğlu; 3 Kasım 1839'da Osmanlıdemokratikleşmesinin ilk adımı olan (Gülhane Hatt-ı Şerif-î) Tanzimât Fermânı’nı yayımladı; 18 Şubat 1856'da (Islâhat Hatt-ı Hümâyûn-u) Islâhat Fermânı’nı ilân etmek zorunda bırakıldı; Ölene kadar tahttan inmedi.[50]
32	I. Abdülaziz Bahtsız, Şehid		25 Haziran 1861	30 Mayıs 1876		II. Mahmud ve Pertav-Nihâl (Pertevniyal) Valide Sultân’ın oğlu; İlk kez Avrupa'ya seyahat'amacıyla gitti. Bakanları tarafındantahttan indirildi; Beş gün sonra da (intihar etti ya da muhtemel bir suikâsta kurban gitti) ölübulundu.[51]
33	V. Murad Deli		30 Mayıs 1876	31 Ağustos 1876		Abdülmecid ve Şevk-Efzâ Valide Sultân’ın oğlu; Akıl hastalığı nedeniyletahttan indirildi;[kaynak belirtilmeli] 29 Ağustos 1904’te Çırağan Sarayı’nda öldü.[52]
34	II. Abdülhamid Ulû Sultân Abd-ül Hamid Han - Gazi		31 Ağustos 1876	27 Nisan 1909		Abdülmecid ve Tîr-î-Müjgan Üçüncü Kadın Efendi’nin oğlu; ve daha sonra daRahîme Piristû Valide Sultan'ın mânevî evlâdı; 23 Kasım 1876'da (Birinci)Meşrûtiyyet'i tesis ederekanayasa (Kanûn-î Esasî)çıkardı, daha sonra ise 13 Şubat 1878'ta askıya aldı; 3 Temmuz 1908'de (İkinci)Meşrûtiyyet’i yeniden ilân etti; 31 Mart Vakası (13 Nisan 1909) sonrasında tahttan indirildi; Vakarlı esaret hayatına başlamak üzere Selânik’enakledildi; 1912'de Selânik’inYunanistan’a kaybedilmesiyle 10 Şubat 1918 tarihindeki vefatınakadar Beylerbeyi Sarayı’nakapatıldı.[53]
35	V. Mehmed Reşâd		27 Nisan 1909	3 Temmuz 1918		Abdülmecid ve Gül-Cemâl Dördüncü Kadın Efendi’nin oğlu; Osmanlı gücünü yitirdi, Balkanlar, Libya ve Ortadoğu kaybedildi. Ölene kadar Mehmed Talât,İsmail Enver ve Ahmed Cemal Paşaların etkisinde olarak tahtta kaldı.[54]
36	VI. Mehmet Vahidettin		4 Temmuz 1918	1 Kasım 1922		Abdülmecid ve Gül-İstü(Gülistan) Münîre Dördüncü Kadın Efendi’nin oğlu; 1 Kasım 1922'de Saltanat lâğvedildi; 17 Kasım 1922’deİstanbul’dan ayrıldı; 16 Mayıs 1926’da Sanremo,İtalya'da sürgündeöldü.[55]
Osmanlı Devleti’nin Dağılması[e] (1922–1923)
—	Abdülmecid (Son Osmanlı Halifesi)		18 Kasım 1922	3 Mart 1924	— [c]	I. Abdülaziz ve Hayran-î-Dil Kadın Efendi’nin oğlu;[56] TBMM tarafından halifeseçildi; Hilafet’in kaldırılmasıylasürgüne gönderildi;[57] 23 Ağustos 1944’te Paris,Fransa'da sürgündeöldü.[58]